Pastoor ScholtenDe kerk werd in 1877 gebouwd. Bouwpastoor was Otger Scholten van wie we twee jaar geleden nog de 100e sterfdag herdachten. Hij was een mensenleven lang herder op Ameland en wel van 1859 – 1911.

Hij  begon zijn  pastoraat in een oud bouwvallig kerkje aan de Ballumerweg, dat naar men vermoedt eerst in gebruik was als brouwerij.

Voor het eerst werd de bouw van een nieuwe kerk ter sprake gebracht in 1872. Maar Ameland was toen een armoedige parochie en waar moest het geld voor een nieuw gebouw vandaan komen?

Eerst vroeg Scholten aan zijn parochianen om gedurende tien jaar  een bijdrage te leveren. Ieder kon naar vermogen bijdragen. Dit vond bijval en bracht Fl. 200,- op. Daarvan kon natuurlijk geen kerkgebouw neergezet worden.

Maar toen kreeg de pastoor een hele goede ingeving: Als hij nou eens de hulp inriep van de Katholieke Pers? Zo gezegd zo gedaan. Hij schreef een brief naar de redactie van de Tijd , de toonaangevend katholieke krant ,met het verzoek om hem behulpzaam te zijn om de middelen tot de bouw van een katholieke kerk mogelijk te maken. En na toestemming gekregen te hebben van de aartsbisschop stemde de krant toe en plaatste een “een beroep op de katholieken van Nederland.”

Otger Scholten schreef  in het Registrum Memoriale van de parochie: Wat de collecte betrof was God met ons.”

KerkAls een sneeuwbal rolde de actie door katholiek Nederland. De een na de andere katholieke krant sloot zich bij de actie aan en enkele schrijvers en dichters  trachtten te helpen door het schrijven van een artikel of een gedicht.  De in die tijd bekende dichter F.J Ooms schreef een gedicht in het gezwollen taalgebruik van die tijd.

Dit gedicht of pamflet hoe moet je het noemen,  was 17 coupletten lang en was te koop voor 10 centen oftewel een dubbeltje.

Ook de pastoors van Friesland hielden in hun kerk een collecte. Op het eind van 1873 was er ruim fl. 9000.- in kas. In 1877 zijn de bouwfondsen gegroeid tot fl. 14000.- en was er vooruitzicht op een lening van het Armbestuur {tegenwoordig Caritas) groot fl.2000.-

De architect bleek bereid de kerk voor  fl.17000.- te bouwen, mits de boeren de benodigde stenen en andere bouwmaterialen gratis uit het schip naar de bouwlocatie zouden brengen. Dat was geen probleem.

Architect CuijpersDe architect was de beroemde P.J Cuijpers, bouwheer van menig bekend gebouw in ons land en van vele  kerken in het aartsbisdom Utrecht. De gebouwen die door Cuijpers ontworpen zijn  waren meestal in neogotische stijl. Naast de vele gebouwen maakte hij ook het ontwerp voor de Koninklijke troon in de Ridderzaal en de fontein op het Binnenhof.

Cuijpers had als uitgangspunt dat kerken hoog en groot moesten wezen en dat de torens al uit de verte te zien moesten zijn. Maar voor Ameland ontwierp hij een kleine kerk met een rank torentje omdat dat beter paste in het  eilander landschap.

Als het aan pastoor Scholten gelegen had was de kerk vlak bij de plaats van het oude kerkgebouw neergezet. Bouwgrond was aanwezig maar de eigenaar was niet te vermurwen om het land aan de kerk te verkopen ofschoon de pastoor talrijke pogingen hiertoe heeft gedaan. Toen een parochiaan een stuk grond op de huidige locatie gratis aanbood was het pleit snel beslecht en gaf Scholten zich gewonnen.

In augustus 1877 werd er een begin gemaakt met de voorbereidende werkzaamheden. Eerst het lossen van de schepen met stenen. In totaal werden 221.500 stenen aangevoerd, dat waren 6 boten vol.

Begin september werd de zwarte aarde van het bouwterrein gegraven en naar de zuidkant van het land gekruid. Daarna moest het bouwterrein behoorlijk opgehoogd worden. Ongeveer 10.000 kruiwagens vol zand moesten over een afstand van 300 m. verplaatst worden.

Op 1 mei 1878 kwam een tjalk uit Amsterdam aan met klaargemaakt kapwerk, glas,ijzerwerk enz. Tien dagen later lag een schip met leien op de rede en toen enkele dagen later ook het schip met kalk aangekomen was kon het metselen beginnen. Ook arriveerde toen dhr. Rijnja om als opzichter de bouw van de kerk te begeleiden.

Op 11 juli begon men met het opzetten van het torentje en op 13 juli wapperde voor het eerst de vlag er boven op en wel ter ere van het gouden huwelijksfeest van Dirk Metz en Trijntje T Metz.

Het kruis  op de toren werd op 27 juli geplaatst. De plechtige eerste steenlegging, vond plaats op 17 juli 1879.Kapelaan G.Kronabel uit Wijtgaard hield toen een redevoering waarin hij betoogde dat kerken dienen om God eer en de mensen vrede te geven.

Op 9 augustus werd het haantje op de toren geplaatst en twee weken later het kruis op de westgevel. Het nieuwe kerkje werd op 9 oktober plechtig gewijd.

KerkOver die dag schreef Scholten: Het is zeker opmerkelijk dat er juist 250 jaren verlopen zijn sedert de katholieken in 1629 de vrije ende publieke exercitie van hun godsdienst op het eiland bekwamen. Tevens is het opmerkelijk en voor mij zeer troostvol en bemoedigend dat de laatste zondag die wij in het oude kerkje vierden een Moeder Gods dag was en dat ook de eerste zondag die wij in de nieuwe kerk vierden aan de onbevlekte maagd was toegewijd.

De bouw verliep voorspoedig en al op 24 september was er een verkoop van de overgebleven bouwmaterialen.

Het gebouw stond er, maar nu nog de verdere inrichting. Uit de oude kerk werden meegenomen de oude preekstoel en een biechtstoel. Van de pastoor van Wytgaard kreeg hij een luidklok cadeau maar helaas werd deze onherstelbaar door de bliksem getroffen!  Als bijzonderheid werd er bij vermeldt: Dit was de eerst klok die in Friesland na de rampzalige hervorming door katholieken gebruikt werd. Er werd  in Heiligerlee bij de fa. van Bergen een nieuw klokje van 50 kg. besteld.

Door de fa. Cuijpers en Stolzenberg te Roermond werden verschillende beelden geleverd waaronder een beeld van St. Clemens ontworpen door Cuijpers zelf.  Hij ontwierp tevens het gebrandschilderde raam voorstellende Anna en Joachim dat naast het altaar werd geplaatst. Achter het hoofdaltaar  kwamen nog   drie gebrandschilderde ramen met de aartsengelen Michaël, Gabriël en Raphaël vervaardigd door de fa. Nicholas en zonen te Roermond. We mogen rustig stellen dat de bouwpastoor zich met hart en ziel ingezet heeft om de kerk tot een prachtig godshuis te maken. Door giften en gaven, erfenissen en leningen en inspanningen van zijn parochianen kreeg hij veel prachtige zaken voor zijn kerk.

het originele interieur van de ClemenskerkOngeveer in 1940 werd  het priesterkoor beschilderd door Jacob Ydema. Hij heeft er een bont palet van verschillende Bijbelse voorstellingen van gemaakt. Naar men zegt heeft hij daar ook de geschiedenis van het eiland  bij betrokken. Zo zou het beeld van Jonas in de walvis een link leggen met de vele walvisvaarders die het eiland voortgebracht heeft. De afbeelding van Johannes de Doper in de woestijn zou verwijzen naar de patroonheilige van de oude kerk  die op de Algemene Begraafplaats gestaan zou hebben in een grijs verleden.

In de loop der jaren vonden er  nog  meer veranderingen in en aan de kerk plaats. Boven de ingang werd er in 1948 een gebrandschilderd raam geplaatst. Het raam werd gemaakt door de glazenier H.Schifferstein en verbeeldde de verbondenheid van kard. de Jong met zijn geboorteplaats en de Nederlandse katholieke gemeenschap. Dit gedenkraam bestond uit drie delen. Links een afbeelding van de hl. Clemens Romanum. Hij was de derde opvolger  van Petrus te Rome. Zijn voeten stonden op de San Clemente kerk te Rome, de titelkerk van de kardinaal. Op het hoofd draagt hij een tiara. Rechts van het hoofd was de Clemenskerk afgebeeld, de kerk waar de kardinaal gedoopt was, zijn eerste communie deed en zijn eerste mis opdroeg. Het middelste raam beeldde de hl.Johannes uit met een vredesduif als naamgever van de kardinaal..Aan de rechterkant was een afbeelding van de hl. Willibrordus, apostel van de Friezen en bisschop van Utrecht.

Begin jaren zestig van de vorige eeuw werd de kerk verbouwd. Vooral door de opkomst van het toerisme was de kerk te klein geworden om alle bezoekers te herbergen. Onder leiding van architect van Wissen werden er  o.a.  een doopkapel, twee zijbeuken en een dagkapel bijgebouwd. Achteraf bezien kan men zich afvragen of dat wel  zo nodig was geweest. Maar ja, tijden veranderen. Rond die tijd werden ook de oude geschilderde kruiswegstaties  vervangen door moderne beelden van de Duitse kunstenaar Eugen Keller.

Op 22 april 1990 werd er rechts vooraan in de kerk een tweedelig glas in lood raam aangebracht. Dit raam werd ontworpen door  H.Hilterman en vervaardigd door de glazeniers van atelier Bogtman te Haarlem. Zij werden bekostigd uit de opbrengst van  advertenties in het parochieblad.De beide ramen verbeeldden de strijd tegen het onrecht in de wereld. Op de ene stond een afbeelding van de zalige Titus Brandsma die bekend werd door zijn strijd tegen het Nationaal Socialisme en in een concentratiekamp gestorven is. Op het tweede raam demonstrerende  Argentijnse moeders, ook wel dwaze moeders genoemd, die door blijven gaan om het onrecht hun aangedaan door een dictatoriaal regime, aan de kaak te stellen.

Nu is al dat moois ten prooi gevallen aan de verzengende vlammen. Maar men is vol goede moed om met steun van velen de schouders er onder te zetten en de kerk te herbouwen. Dat zal echter nog wel een hele tijd duren. Gelukkig zijn de tekeningen van het oorspronkelijke kerkje bewaard gebleven. Een geluk bij een ongeluk.

het oorspronkelijke Clemenskerkje met de oude pastorie omstreeks 1910.