Zusters en broeders,

Het feest van vandaag herinnert ons aan de dag waarop, volgens de traditie, de moeder van keizer Constantijn, Helena het kruis van Christus terugvond in Jeruzalem. Dan zijn we in de vierde eeuw van onze jaartelling. Om het vinden van het kruis voorgoed in de herinnering vast te leggen liet keizer Constantijn op de plek van de Calvarieberg een splinternieuwe basiliek bouwen: de Heilig Grafkerk. Deze bijzondere gebeurtenis werd in Jeruzalem van dan af met grote plechtigheid gevierd. Er kwam een hoogfeest met de naam: ‘Kruisverheffing’. Dat ging zo: een priester hief het kruis omhoog en bracht het naar de vier hoeken van de kerk om zo aan te geven dat de verlossing voor heel de wereld bedoeld is. Heel de wereld mag en moet opzien naar dit heilig hout: van daar komt onze verlossing. En tot op de dag van vandaag staat het kruis centraal in onze geloofsbeleving, in onze kerken en onze huizen. Overal zie je het kruis hangen met of zonder corpus.

De ouderen onder ons herinneren zich zeker nog wel de films over de Italiaanse dorpspastoor don Camillo in eeuwige strijd verwikkeld met de communistische burgemeester Peppone. De pastoor had regelmatig een stevig gesprek met de Heer die op een levensgroot kruis in zijn dorpskerk hing. Als don Camillo weer eens op het pad der wraak ging (een stevige honkbalknuppel achter zijn rug verbergend) vroeg de Gekruisigde hem wat hij daar bij zich had en hoe hij meende dat te gaan gebruiken. Een komisch tafereel, maar tegelijkertijd een getuigenis van een intieme omgang van deze priester met zijn Heer. Je zou wìllen dat je zó innig verbonden bent met Jezus Christus!

De lezingen van vandaag beschrijven het mysterie van het kruis op een heel bijzondere manier. We gaan terug naar de oorsprong van de verlossingsgeschiedenis. Het boek Numeri brengt ons in herinnering hoe Mozes te maken heeft met zijn ongeduldig geworden volksgenoten. “Hebt u ons uit Egypte weggevoerd om te sterven in de woestijn? Er is geen brood, er is geen water, en dat minderwaardige eten staat ons tegen.” (Num. 21: 5) God is het gemopper blijkbaar spuugzat en Hij straft zijn ontevreden volk met een plaag van giftige slangen. Die zaaien, net als het Ebola-virus nu in Afrika, dood en verderf. Maar God geeft ook de oplossing. Hij geeft Mozes de opdracht om een bronzen slang te maken en die op een paal te zetten, zodat ieder die zijn ogen omhoog heft naar de slang in leven bleef. Het spirituele commentaar op deze gebeurtenis in het boek Wijsheid is heel mooi: “Zij werden alleen bij wijze van waarschuwing voor korte tijd verschrikt en kregen toen een teken van hun redding om hen te herinneren aan wat Uw wet gebiedt. Want wie zich naar dat teken wendde, werd niet gered door wat hij zag, maar werd gered door U, de enige redder.” (Wijsheid 16: 6-7)

In het nachtelijk gesprek dat Jezus in het evangelie met Nicodemus voert haalt Hij zelf de verheffing aan het kruis aan, als het centrale moment van de verlossing: “En deze Mensenzoon moet omhoog worden geheven zoals Mozes eens de slang omhoog hief in de woestijn, opdat eenieder die gelooft in Hem eeuwig leven zal hebben.” (Joh. 3: 14-15) Ook de apostel Paulus interpreteert het mysterie van de menswording van God in dat licht. Hij doet dat in zijn beroemde brief aan de inwoners van Filippi. Op hoogtijdagen lezen of zingen we dat soms als geloofsbelijdenis. Vandaag hebben we het als tweede lezing gehoord. Hij beschrijft ons hoe Jezus het bestaan van een slaaf op zich heeft genomen toen Hij op aarde is verschenen. Hij vernedert zichzelf om ons te kunnen verlossen. “Hij die bestond in goddelijke majesteit heeft zich niet willen vastklampen aan de gelijkheid met God.” (Fil. 2: 6) In tegendeel: Hij koos de weg van de verlaging, van de dienstbaarheid, de vernedering, de gehoorzaamheid. En precies om díé reden heeft God zijn Zoon hoog verheven.

Het feest van Kruisverheffing probeert een definitief einde te maken aan wat de gewoonte is in onze wereld. In onze wereld is degene die wint sterk. Er zijn groepen zoals de Islamitische Staat die menen oppermachtig te zijn. Ze maken gruwelijke filmpjes van westerse mensen die onthoofd worden om een voorbeeld te stellen aan de Amerikaanse president. Hele stukken van Irak en Syrië zijn in hun handen. En de wereld kijkt machteloos toe. In onze wereld telt degene die heerst, die met wapens zijn tanden laat zien (het Koude Oorlogsdenken dat in 2014 weer van stal wordt gehaald door Rusland, de Europese Gemeenschap en de Verenigde Staten in het gevecht om de macht in de Oekraïne) Onschuldige mensen zijn daarvan het slachtoffer, denk maar aan vlucht 117 van Malaysian Airlines, uit de lucht geschoten in juli. Door wie? Joost mag het weten!

Het Kruis van Christus vernietigt deze cultuur, deze manier van leven en van denken. Onze wereld heeft het Kruis hard nodig, omdat ze een nieuwe manier van leven nodig heeft. Een nieuwe houding van mensen die méér van de ander houden dan van zichzelf. Daarom en daarom alleen al is het feest van Kruisverheffing de moeite waard om gevierd te worden vandaag. Het wil een definitief einde maken aan de eigenliefde die geweldig groot is. Niet alleen bij ons mensen, maar ook bij hele naties! Een eigenliefde die deze zomer weer zulke tragische gevolgen heeft gehad en nog heeft voor onze wereld. Oorlogen, ruzies, ze hebben vernietigende gevolgen. De slangen die haat en verdeeldheid zaaien met hun giftige taal. Die de oorzaak waren van de zondeval van Adam en Eva. Die vrij spel hebben in de woestijn van onze wereld. Die slangen kùnnen worden verslagen en onschadelijk gemaakt worden, maar alleen dàn wanneer we leren omhoog te kijken naar het kruis. Wanneer we daaraan Jezus zien hangen die zoveel van zijn vrienden hield dat Hij zelfs zijn leven voor hen overhad.

U bent vast wel eens in een kerk geweest waar zo’n levensgroot kruis hing. Je kunt alleen maar contact maken met Jezus als je omhoog kijkt. Ook in onze huizen hangt het kruis vaak hoog boven de deur. Hoe vaak gaan we daar niet achteloos aan voorbij. Als u straks thuiskomt, blijf dan eens even stilstaan onder het kruis. Kijk eens bewust omhoog. Daar hangt onze Redder, de Zoon van God, die zich niet heeft willen vastklampen aan de gelijkheid met God. Die, in tegendeel, aan ons mensen gelijk heeft willen worden. Daarom heeft God Hem hoog verheven, opdat iedere knie zich zou buigen en iedere tong zou belijden: Jezus Christus is de Heer. Wie omhoog kijkt naar het Kruis, naar Christus die daaraan heeft geleden. Die kàn en màg niet dezelfde blijven! Misschien moeten we maar een voorbeeld nemen aan die mooie priester don Camillo: een deugniet, maar als het er op aan komt iemand met een levende relatie met God. En dat wens ik ons allemaal van harte toe!

Amen

Pastor Paul Verheijen